Amsterdamse school in Goirle – Coöperatie De Hoop

Honderd jaar na de oplevering van het Scheepvaarthuis in Amsterdam is er volop aandacht voor de Amsterdamse school. Het Scheepvaarthuis, waar nu Grand Hotel Amrâth gevestigd is, wordt beschouwd als het begin van deze stroming in de architectuur. Stichting Steengoed Goirle grijpt het jubileum aan om in de gemeente Goirle op zoek te gaan naar bouwwerken in Amsterdamse school stijl. We beginnen onze serie artikelen met het gebouw van Coöperatie De Hoop aan de Tilburgseweg.

Foto: Coöperatie De Hoop begin jaren ’30 (collectie Jan van Gool)

Wat is Amsterdamse school?

Als je de literatuur erop naslaat wordt de Amsterdamse school een bouwstijl, stroming of vormentaal genoemd. Het credo was: functie volgt vorm. De vorm van een gebouw bepaalde dus de ruimtelijke indeling en constructie ervan. Qua stijl was de Amsterdamse school verwant aan het expressionisme en Art Déco samen met een aantal beginselen van architect Berlage. Architecten die een belangrijke bijdrage leverden aan deze stroming waren Michel de Klerk, Jan van der Meij en Piet Kramer. Het hoogtepunt van de Amsterdamse school ligt tussen 1915-1925. Onder andere de dood van Michel de Klerk in 1923 was debet aan het einde van de bloeiperiode.

Amsterdamse school architectuur is te herkennen aan de plastisch vormgegeven buitenkant. Bruine baksteen was zeer geschikt om een wand te laten golven en versierselen aan te brengen. Behalve het siermetselwerk zijn verticale lijnen in de gevelindeling, horizontale onderverdeling in ramen, verticaal hangende dakpannen, glas-in-lood en  apart smeedwerk kenmerkend. In Amsterdam waar de stroming ontstond zijn veel voorbeelden te zien met als boegbeeld museum Het Schip dat gevestigd is in een van de drie volkswoningbouwcomplexen in de Spaarndammerbuurt. Op de websites www.100jaaramsterdamseschool.nl en www.amsterdamse-school.nl vindt u meer informatie over de Amsterdamse school, het jubileum en de activiteiten.

Goirle

In het kader van deze serie artikelen spraken wij architect Jan van Gool. Zelf opgeleid als functionalist waarbij het visuele aspect van een gebouw ten dienste staat van de indeling ervan, legt hij uit dat de Amsterdamse school een vrije en ongebonden vorm is. Zijn vader architect Adrianus (A.P.C.) van Gool (1900-1976) bouwde voor de Tweede Wereldoorlog volgens de principes van de Amsterdamse school. We kunnen hem gerust de hofleverancier van Goirle noemen. Een van de panden die Adrianus van Gool ontwierp in opdracht van N.V. de Hoop was Coöperatie De Hoop aan de Tilburgseweg.
(De tekst gaat onder de foto verder)

Het ontwerp betrof een winkel, inclusief magazijn en kantoren plus een woonhuis. Het oorspronkelijke gebouw uit 1930 is het pareltje van de Amsterdamse school in Goirle en laat prachtig de kenmerken ervan zien, zoals de verticale lijnen van de pilaren aan de hoekgevel, het laddervenster aan de zijkant in de Dwarsstraat, de horizontale ramen met glas-in-lood, de ingangspartij, de letters in Art Deco stijl. Helaas zijn begin jaren ’60 de pilaren bij de ingang afgebroken alsook andere elementen die karakteristiek zijn voor de Amsterdamse school. Toen kwam namelijk de tweede zelfbediening waarvoor ook de begane grond van het woonhuis bij de winkel werd getrokken (de eerste zelfbediening van eind jaren ’50 was alleen in de winkel). Coöperatie De Hoop, die ook winkels had in de Bergstraat en Hoogstraat, werd begin jaren ’70 opgevolgd door winkelketen Edah. Op dit moment gebruikt de SNS bank het oorspronkelijke woonhuis en VakantieXperts de winkel.
(De tekst gaat onder de foto verder)

Met dank aan Jan van Gool, Leo van Boxtel en Leny van Spreeuwel-van Gasteren (dochter van filiaalchef Evert van Gasteren).

Bronnen:

• De Amsterdamse School (Rijswijk, 2003), Annuska Pronkhorst en Sophie van Ginneken
• Alles wat je altijd al wilde weten over monumenten en bouwstijlen (Bussum, 2006), Meindert Stokroos